Lê Hữu Trác hiệu là Hải Thượng Lãn Ông (1724[1] - 1791), là một đại danh y, nhà văn hóa xuất sắc của dân tộc. Ông sinh ra tại làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên), trong một gia đình có truyền thống khoa cử, dòng họ có nhiều người học giỏi, đỗ đạt, làm quan to trong triều. Cha là Lê Hữu Mưu, đỗ đệ tam giáp tiến sĩ, làm quan Thị lang Bộ Công triều Lê Dụ Tông, gia phong chức Ngự sử, tước Bá (được truy phong Thượng thư); mẹ là Bùi Thị Thưởng, quê thôn Bầu Thượng, xã Tĩnh Diệm, huyện Hương Sơn, phủ Đức Quang, trấn Nghệ An (nay là xã Quang Diệm, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh). Lê Hữu Trác là con thứ bẩy, nên lúc nhỏ tục gọi là Chiêu Bẩy.
Cuộc đời, sự nghiệp của ông đã để lại cho hậu thế một khối di sản văn hóa đồ sộ mang tầm quốc tế. Trên các lĩnh vực y học, triết học, văn học, khoa học nói chung đều đánh giá cao công lao và những cống hiến quan trọng của ông đối với dân tộc. Trong đó, nổi bật hơn cả là sự nghiệp y học, tiêu biểu là bộ “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” - bộ sách được coi là “Bách khoa thư” y học vĩ đại của Việt Nam thời trung đại và mãi còn nguyên giá trị đến ngày nay. Sau khi mất, ông được Nhân dân và giới y học cả nước suy tôn là bậc "Y thánh của Việt Nam”. Ông đã để lại một tấm gương sáng về y đức, y lý, y thuật... vô giá trong di sản văn hóa Việt Nam.
Hướng tới kỷ niệm 300 năm ngày sinh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724-2024) và chào mừng sự kiện UNESCO vinh danh Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, nhằm giúp bạn đọc tập hợp một cách đầy đủ nhất những tư liệu về Hải Thượng Lãn Ông qua các nguồn tài liệu lưu trữ, Thư viện tỉnh Hưng Yên biên soạn Thư mục toàn văn chuyên đề “Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác”.
Thư mục bao gồm 100 bài trích toàn văn, bố cục chia làm 4 phần, trong mỗi phần, tài liệu được sắp xếp theo trật tự chữ cái tên bài trích để tiện việc tra cứu.
Phần 1: Tiểu sử Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác
Bao gồm 25 bài trích toàn văn (từ số thứ tự 01 đến 25) được trích từ các nguồn sách, báo, tạp chí Trung ương, báo Hưng Yên, cổng thông tin điện tử các bộ, ngành, địa phương… có nội dung phản ánh về tiểu sử, sự nghiệp, cuộc đời của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác - một nhân cách lớn, tấm gương sáng về y đức, tinh thần phục vụ nhân dân không biết mệt mỏi của người thầy thuốc.
Phần 2: Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác - Nhà y dược học vĩ đại, nhà thơ, nhà văn xuất sắc.
Gồm 24 bài trích toàn văn (từ số thứ tự 26 đến 49) được trích từ các nguồn sách, báo, tạp chí Trung ương, báo Hưng Yên, cổng thông tin điện tử các bộ, ngành, địa phương… có nội dung phản ánh về sự nghiệp, những cống hiến của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác trên nhiều lĩnh vực. Ông không chỉ là nhà y dược học vĩ đại mà ông còn là một nhà văn, nhà thơ, nhà văn hóa, nhà tư tưởng lớn của thời đại.
Phần 3: Những tác phẩm của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác.
Giới thiệu thông tin thư mục 24 tác phẩm (từ số thứ tự 50 đến 73) của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác hiện đang được lưu trữ tại Thư viện tỉnh Hưng Yên. Đây là những ấn phẩm quý, được xuất bản từ những năm 1959, 1960 đến 1970 của Nhà xuất bản Y học, Nhà xuất bản Y học và thể dục thể thao, Nhà xuất bản Phụ nữ, Nhà xuất bản Văn hóa… Trong Thư mục này, chúng tôi không thể giới thiệu toàn văn những ấn phẩm của Lê Hữu Trác, do vậy chỉ giới thiệu những thông tin về ấn phẩm và hình ảnh trang bìa. Nếu bạn đọc có nhu cầu đọc toàn văn những ấn phẩm trên có thể liên hệ với Thư viện tỉnh Hưng Yên để được giải đáp.
Phần 4: Những công trình vinh danh, tưởng niệm đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác.
Tập hợp 27 bài trích toàn văn (từ số thứ tự 74 đến 100) được trích từ các nguồn sách, báo, tạp chí trung ương, báo Hưng Yên, cổng thông tin điện tử các bộ, ngành, địa phương… có nội dung ca ngợi, ghi nhận và tôn vinh những công lao, đóng góp to lớn của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu trác đối với quê hương, đất nước. Giới thiệu những cuộc Hội thảo khoa học, công trình tưởng niệm Lê Hữu Trác tại Hưng Yên và Hà Tĩnh; sự kiện hồ sơ kỷ niệm 300 năm ngày sinh của đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) thông qua tại kỳ họp lần thứ 42, ngày 21/11/2023.
Phụ lục ảnh
Giới thiệu những bức ảnh về khu lưu niệm đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác tại tỉnh Hưng Yên và tỉnh Hà Tĩnh.
Thư mục toàn văn chuyên đề “Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác” được xuất bản trong tháng 6/2024 và phát hành tới một số cơ quan, đơn vị ở Trung ương và địa phương.
Trân trọng giới thiệu tới quý bạn đọc!
Người thực hiện: Trần Hà
[1]- Xác định năm sinh, năm mất của ông hiện có nhiều tài liệu khác nhau. Một số tài liệu ghi ông sinh năm 1720, mất năm 1789. Tuy nhiên, căn cứ phân tích, đối chiếu tư liệu từ gia phả, có thể xác định ông sinh năm 1724, mất năm 1791. (Theo Góp phần xác định năm sinh và năm mất của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác/ Phạm Quang Ái //Nghiên cứu lịch sử. - 2022.- Số 559 (Tháng 11) .- Tr.62- 71).